१. प्रस्तावना : हिमालको छायाँमा
हिमालयका चट्टानहरूले शताब्दीयौँदेखि मौन साक्षी बनेर हेर्दै आएका छन्—राजाहरूको उत्थान र पतन, प्रजाहरूको आँसु र सपना, अनि क्रान्तिहरूको उज्यालो र अँध्यारो। यही हिमालको छायामा, सन् २०२५ को सेप्टेम्बरमा, नेपालले फेरि एउटा नसोचेको तर परिचित घडी भोग्यो।
सेप्टेम्बर ८ को बिहान, जब सरकारले सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्ध गर्ने निर्णय सुनायो, त्यो केवल प्रविधिको सवाल थिएन—त्यो आवाजलाई दबाउने प्रयास थियो। सहरका गल्लीमा पसिनाले भिजेका युवाहरूले यसलाई आत्माको अपमान ठाने। अनि नदेखिने चिङ्गारी, जसले वर्षौँदेखि मनमनमा सल्किरहेको थियो, त्यसै दिन दावानल बन्यो।
२. युवाको मार्च
जेन जेड—त्यो पुस्ता जसलाई धेरैले केवल हेडफोन, मोबाइल, र आभासी दुनियाँसँग बाँधेर देखेका थिए—अचानक सडकमा उत्रियो।
तिनीहरूले फेसबुक होइन, डिस्कर्डका गोप्य च्यानलमा रणनीति बनाए; ट्विटर होइन, एनक्रिप्टेड मेसेजहरूमा एकअर्कालाई सङ्केत पठाए।
"हाम्रो आवाज रोकिँदैन," भन्ने नारा केवल दीवारमा लेखिएको शब्द थिएन, त्यो काँपिरहेको राष्ट्रको मुटुको धड्कन थियो।
काठमाडौंका सडकहरू भीडले भरिए। काठमाडौँ दरबार स्क्वायरदेखि संसद भवनसम्म, युवाहरूले ढोल र गीतसँगै आक्रोश बोक्दै मार्च गरे। जुन समयमा सूर्य अस्ताउँदै थियो, सडकमा युवाको आँखा सूर्यभन्दा पनि तेज देखिन्थ्यो—नभएको भविष्य खोज्ने, पाइएको वर्तमानलाई नस्वीकार्ने।
३. आगलागी र रगत
तर नारा र गीत मात्रै लामो समय टिकेनन्। भीडको जोश, सुरक्षाकर्मीको डर, र सत्ताको जिद्दी—यी तीन तत्त्व मिलेपछि आगो अनिवार्य थियो।
सङ्घीय संसद भवन, जसलाई धेरैले लोकतन्त्रको मन्दिर मानेका थिए, त्यस दिन धुवाँ र ज्वालाले ढाकियो।
आगलागी केवल भवनमा थिएन—मानिसको आँखामा थियो, आत्मामा थियो।
७२ जना जीवन, जसले साँझको घर फर्केर खाना खाने सपना देखेका थिए, भोलि कहिल्यै फर्केनन्। १,३०० भन्दा बढी शरीरमा घाउ मात्र होइन, इतिहासको बोझ अंकित भयो।
काठमाडौंका गल्लीमा रगतको धारा बग्यो, र विश्वले फेरि नेपाललाई टेलिभिजन स्क्रिनमा देख्यो—शान्त हिमाल होइन, आगो र धुवाँको देश।
४. सत्ता र संक्रमण
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले अन्ततः राजीनामा दिए। जनताको चिच्याहट, लुटिएका पसल, जलेका कार्यालय—यी सबैले सरकारको ढोका ढलेरै खोलिदियो।
त्यो अराजकताबीच, सुशीला कार्की, नेपालकी पहिलो महिला नेतृ, सत्तामा आइन्। उहाँले “एकता” र “मिलन” को अपील गरिन्, तर देशलाई तत्क्षण शान्ति दिन सकिने कुनै मन्त्र थिएन।
राजधानीमा रातभरि कर्फ्यू लाग्यो, पर्यटकहरू ३०% घटे, अर्थतन्त्रका नसा हल्लिए।
तर प्रश्न भने अझै उस्तै रह्यो—यो परिवर्तनको रगत, के साँच्चै आवश्यक थियो?
५. मरीचिकाको दर्शन
क्रान्ति प्रायः दर्पणझैँ हुन्छ—जसमा जनताले आफ्नो अनुहार होइन, आफ्नो इच्छा देख्छन्।
नेपालका युवाले पनि सोचेका थिए—आगोले भ्रष्टाचारलाई नष्ट गर्नेछ, नयाँ समाज जन्माउनेछ। तर जब बिहानको घाम उदायो, धुवाँको खरानीमुनि देखिन्थ्यो—जलेका पसल, बेरोजगार श्रमिक, टुटेका परिवार।
आगोले केवल शासकलाई होइन, निर्दोषलाई पनि जलाउँछ। यही क्रान्तिको मरीचिका हो—मुक्तिको वाचा, तर निराशाको डेल्टा।
६. उपसंहार : चक्रको पुनरावृत्ति
नेपालको “जेन जेड क्रान्ति” कुनै एकल घटना होइन। यो त्यही चक्र हो जुन हरेक पुस्ताले दोहोर्याउँछ—आशा, आक्रोश, आहुतिको चक्र।
हिमालय अझै मौन छ, जस्तै शताब्दीअघिका बिद्रोहहरूमा थियो। तर उसको मौनता गहिरो प्रश्न हो—के हामीले केही सिक्यौँ?
के यो क्रान्तिले नयाँ बाटो देखायो, वा केवल पुरानो घाउलाई अझै गहिरो बनायो?
निष्कर्ष
नेपालले फेरि एक पटक देखायो—जनताको आवाज कहिल्यै बन्द गर्न सकिँदैन। तर, आवाज खुलेपछि त्यसलाई कहाँ पुर्याउने भन्ने प्रश्न अझै बाँकी छ।
युवाहरूले सडकमा रगत खन्याएर ल्याएको बिहान, अझै पूर्ण अर्थमा उज्यालो छैन।
तर शायद, खरानीमुनि कतै एउटा नयाँ बीउ पलाइसकेको छ—भविष्यले देखाउनेछ, त्यो बीउ फूल बन्छ कि फेरि काँडामा रूपान्तरण हुन्छ।
